طراحي، پايش و اجراي نماهاي شهر تهران

طراحي، پايش و اجراي نماهاي شهر تهران

مقدمه:

در اجراي ماده‌واحده مصوبه «الزام شهرداري تهران به ارائه لايحه دستورالعمل ساماندهي نماهاي شهر تهران» – ابلاغي به شماره 160/1886/6254 مورخ 1393/03/13 و در راستاي تحقق آرمان‌هاي مندرج در چشم‌انداز و مفاد راهبردهاي توسعه طرح جامع (راهبردي- ساختاري) شهر تهران مبني بر ساماندهي و ارتقا هويت سيما و منظر شهري و همچنين ضرورت بهره‌گيري از تدابير و ابزارهاي لازم در فرآيند هدايت و كنترل طرح‌هاي نماي ساختمان‌ها در شهر تهران، مصوبه طراحي، پايش و اجراي نماهاي شهر تهران كه متضمن فرآيند كنترل و نظارت بر طراحي، پايش و اجراي نماهاي شهر تهران مي‌باشد، به شرح ذيل تصويب مي‌شود.

ماده يكم (1) تعاريف:

سيما و منظر شهري: محصول بر آمده از فيزيك شهر، رخدادهاي شهر و فهم ساكنين از تعامل اين دو عامل است. منظر شهر واقعيتي عيني است متشكل از توده‌هاي ساختماني با نماي ابنيه، جريان زندگي در شهر، طبيعت شهر، ديدهاي اصلي و كريدورهاي مهم و امثال آن كه به شكل‌گيري منظر شهري مي‌انجامد. سيماي شهر واقعيتي ذهني است كه در ناخودآگاه انسان ثبت مي‌شود.

نما: جداره خارجي ساختمان است كه در معرض ديد قرار دارد و اجزاي آن حجم، فرم، سطوح باز و بسته و تقسيم‌كننده‌هاي عمودي و افقي است.

بناهاي شاخص: بناهايي كه به جهت فرم، كالبد، عملكرد، نوع مخاطب، مكان قرارگيري، ماهيت اجتماعي، فرهنگي و ويژگي‌هاي كيفي بر سيما و منظر پيرامون خود موثرند.

بناهاي عادي: كليه بناهايي كه در گروه بناهاي شاخص قرار نمي‌گيرند، بناي عادي هستند.

عملكرد فراشهري: عملكردهايي كه حوزه نفوذ آنها فراتر از شهر تهران بوده و به ساير سكونت‌گاه‌ها نيز خدمت رساني مي‌كنند.

كميته بناهاي شاخص: كميته بررسي حجم و نماي بناهاي شاخص كه در اداره كل معماري و ساختمان شهرداري تهران مستقر است.

كميته نماي منطقه: كميته بررسي نماي بناهاي عادي، مستقر در هر يك از مناطق 22 گانه شهرداري تهران

شورا: شوراي اسلامي شهر تهران

دبيرخانه هماهنگي و نظارت بر كميته‌هاي نما: اين دبيرخانه وظيفه هماهنگي بين نمايندگان شوراي اسلامي شهر تهران در كميته‌هاي نما و نظارت بر كميته‌هاي ياد شده را بر عهده دارد و در كميسيون معماري و شهرسازي شورا مستقر است.

فرآيند بررسي نما: عبارت است از ارائه كامل مدارك لازم از سوي مالك و بررسي كمي و كيفي نماها، مطابق با وظايف تعريف شده، در كميته بناهاي شاخص و كميته نماي منطقه.

ماده دوم (2) متولي:

اداره كل معماري و ساختمان به نمايندگي از معاونت شهرسازي و معماري به عنوان متولي ساماندهي نماي بناهاي شهر تهران ملزم به تشكيل ساختار دوبخشي كميته بناهاي شاخص و كميته نماي منطقه براي بررسي و تأييد نماي بناها است. از تاريخ لازم‌الاجرا شدن اين مصوبه نماي كليه ساختمان هاي شهر تهران بايد به تأييد كميته‌هاي ياد شده برسد.

ماده سوم (3) معيارهاي طبقه بندي بناها:

بناهاي شهر تهران به دو دوسته به شرح ذيل تقسيم بندي مي‌شوند:

1-3- بناهاي شاخص

بناهايي كه به لحاظ كاركرد، كالبد و يا موقعيت مكاني اهميت ويژه‌اي دارند. بناهاي شاخص بر اساس معيارهاي كمي و يا كيفي تشخيص داده مي‌شوند كه اين معيارها در ادامه معرفي مي‌شوند.

1-3-1- معيارهاي كمي تشخيص بناهاي شاخص

معيارهاي كمي، مشخصات كالبدي بنا (سطح اشغال، زيربنا و تعداد طبقات) و ضوابط زيرپهنه‌هاي طرح تفصيلي را شامل مي‌شود. بناهايي كه داراي هر يك از ويژگي‌هاي ذيل باشند، جزو بناهاي شاخص هستند:

الف) ابنيه واقع در محورها و گستره‌هاي ارزشمند و ويژه شهري (زير پهنه‌هاي r262 و r263 )

ب) ابنيه واقع در پهنه فعاليت (محورهاي ويژه بلند مرتبه s121 و s122)

ج) ابنيه واقع در گستره‌هاي ويژه بلندمرتبه (s125)

د) ابنيه واقع در گستره‌ها و مراكز ويژه بلند مرتبه (s211)

ه) ابنيه واقع در گستره‌ها و مراكز تجاري، اداري و خدماتي با غلبه فرهنگي ( s222-s221 )

و) ابنيه واقع در گستره‌ها و مراكز تجاري، اداري و خدمات با عملكرد در مقياس فرا منطقه‌اي (s212)

ز) ابنيه داراي طرح ويژه موضعي مصوب از كميسيون ماده 5

ح) ابنيه بلندمرتبه (داراي 12 طبقه و يا بيشتر بر روي زمين)

ط) ابنيه داراي زيربناي ده‌هزار(10000) متر مربع يا بيشتر

ي) ابنيه با سطح اشغال پنج‌هزار (5000) متر مربع يا بيشتر

1-3-2- معيارهاي كيفي تشخيص بناهاي شاخص

بناهاي شاخص به لحاظ كيفي، آن دسته از بناهايي هستند كه از نظر عملكرد يا مكان قرار گيري حائز اهميت ويژه بوده و داراي ويژگي‌هاي ذيل مي‌باشند:

الف) بناهاي داراي عملكردهاي با حوزه نفوذ فراشهري و يا داراي خصوصيت اجتماعي بارز.

ب) بناهايي كه به لحاظ موقعيت قرارگيري ويژه هستند؛ از جمله بناهايي كه در كريدورهاي ديد اصلي شهر (در نقاط انتهايي ديد خيابان‌هاي شرياني و بالاتر و يا در ميادين اصلي) قرار مي‌گيرند.

2-3 بناهاي عادي

كليه بناهايي كه در گروه بناهاي شاخص قرار نمي گيرند، بناي عادي (غيرشاخص) محسوب مي‌شوند.

ماده چهارم (4) مرجع بررسي و رسيدگي به نماي بناها:

نماي بناها حسب عادي و يا شاخص بودن آنها به ترتيب در كميته‌هاي نماي مناطق و يا كميته بناهاي شاخص بررسي و رسيدگي خواهند شد.

الف) كميته بناهاي شاخص: حجم و نماي بناهاي شاخص در كميته‌اي كه به همين نام در اداره كل معماري و ساختمان تشكيل مي‌شود، بررسي خواهند شد.

اعضاي كميته بناهاي شاخص:

1.معاون شهرسازي و معماري شهردار تهران يا مديركل معماري و ساختمان - عضو و رئيس كميته

2. يك نفر كارشناس اداره كل معماري و ساختمان - عضو و دبير كميته

3. مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران يا معاون فني و طرح‌هاي شهري ايشان

4. مديرعامل سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني تهران با معاون پيشگيري ايشان

5. نماينده شورا با تخصص معماري با طراحي شهري به پيشنهاد كميسيون معماري و شهرسازي شورا - عضو ناظر كميته (بدون حق رأي - تأييد كننده فرآيند)

6. يك نفر حرفه‌مند متخصص معمار يا طراح شهري به پيشنهاد جامعه مهندسان مشاور ايران

7. دو نفر از اساتيد دانشگاهي- عضو هيأت علمي دانشگاه (يك نفر با تخصص معماري يا طراحي شهري و يك نفر متخصص در حوزه‌هاي فرهنگي، تاريخي) به پيشنهاد مديركل معماري و ساختمان

تبصره يكم (1):

معاون شهرسازي و معماري منطقه‌اي كه نماي مربوط به آن در كميته بناهاي شاخص در دست بررسي است، به منظور ارائه توضيحات و بدون داشتن حق رأي، در جلسه كميته ياد شده شركت مي‌نمايد.

تبصره دوم (2):

حداكثر مدت عضويت ناظر شورا، اساتيد دانشگاهي و عضو حرفه‌مند در كميته بناهاي شاخص، دو سال است.

تبصره سوم (3):

ارجاع پرونده بناهاي شاخص به لحاظ كمي بايد به صورت الكترونيكي و در فرآيند سيستمي صورت گيرد. پرونده اين بناها مستقيما، و بدون ارجاع به كميته نماي منطقه، به كميته بناهاي شاخص ارسال مي‌شود.

تبصره چهارم (4):

تشخيص بناهاي شاخص به لحاظ كيفي در كميته نماي منطقه صورت مي‌گيرد. بعد از تشخيص شاخص بودن بنا به لحاظ كيفي پرونده آن، توسط معاون شهرسازي و معماري منطقه، به كميته بناهاي شاخص ارسال مي‌شود.

تبصره پنجم (5):

دبيرخانه كميته بناهاي شاخص در اداره كل معماري و ساختمان مستقر است.

تبصره ششم (6):

انجام وظايف و مأموريت‌هاي اين كميته در ستاد و مناطق شهرداري با استفاده از ظرفيت‌هاي موجود صورت گيرد. جذب نيرو و تشكيل واحد سازماني جديد به اين منظور در هر دو سطح مذكور ممنوع است.

شرح وظايف كميته بناهاي شاخص:

الف- بررسي و اظهار نظر در زمينه فرم كالبدي و توده‌گذاري بناهاي شاخص

ب- بررسي كيفي و اظهار نظر در خصوص طرح معماري نماهاي اصلي و فرعي و جزييات اجرايي نماي بناهاي شاخص

ج- بررسي انطباق نما با پلان بناهاي شاخص

ب) كميته نماي منطقه: نماي كليه بناهاي عادي در كميته نماي مستقر در معاونت شهرسازي و معماري مناطق 22گانه شهر تهران بررسي مي‌شود.

اعضاي كميته نماي منطقه:

1. معاون شهرسازي و معماري منطقه- عضو و رئيس كميته

2. يك نفر كارشناس حوزه شهرسازي و معماري منطقه- عضو و دبير كميته (بدون حق رأي)

3. يك نفر نماينده اداره كل معماري و ساختمان با تخصص معماري با طراحي شهري

4. يك نفر نماينده‌ي كميسيون معماري و شهرسازي شورا با تخصص معماري با طراحي شهري- عضو ناظر كميته (بدون حق رأي- تأييدكننده فرآيند)

5. دو نفر از اساتيد صاحب‌نظر دانشگاهي (عضو هيأت علمي دانشگاه) با تخصص معماري با طراحي شهري، به پيشنهاد مديركل معماري و ساختمان

6. يك نفر حرفه‌مند با تخصص معماري با طراحي شهري به پيشنهاد جامعه مهندسان مشاور ايران

تبصره يكم (1):

حداكثر مدت عضويت ناظر شورا، اساتيد دانشگاه و عضو حرفه‌مند در كميته نماي هر منطقه، دو سال است. اشخاص ياد شده نمي‎توانند در دو دوره متوالي در كميته نماي يك منطقه عضويت داشته باشند.

تبصره دوم (2):

دبير كميته نماي منطقه بنا به پيشنهاد معاون شهرسازي و معماري منطقه و با حكم شهردار منطقه تعيين مي‌شود.

تبصره سوم (3):

احكام عضويت نماينده شورا، اساتيد دانشگاه و عضو حرفه‌مند در كميته بناهاي شاخص و همچنين كميته نماي منطقه، توسط معاون شهرسازي و معماري شهردار تهران صادر مي‌شود.

تبصره چهارم (4):

براي رسميت جلسات كميته‌ها، حضور نصف بعلاوه يك اعضاي داراي حق رأي الزامي است.

شرح وظايف كميته‌هاي نماي مناطق:

الف- بررسي كمي و كيفي و اظهار نظر در خصوص طرح معماري نماهاي اصلي و فرعي و جزييات اجرايي مربوطه

ب- بررسي انطباق نماي ارائه شده با پلان بنا

تبصره پنجم (5):

زمان بررسي طرح نما در كميته نماي مناطق حداكثر ده (10) روز كاري و در كميته بناهاي شاخص حداكثر بيست (20) روز كاري پس از ارجاع سيستمي مدارك به كميته‌ها است. ساز و كار رعايت اين زمان بايد در فرآيند سيستمي پيش‌بيني شود.

تبصره ششم (6):

درج نماي تأييد شده در پروانه عمليات ساختماني الزامي است و صدور پروانه ساختمان بدون درج نماي تأييد شده در آن ممنوع است.

تبصره هفتم (7):

نماي تأييد شده بناهاي شهر تهران بايد به نحو مناسبي در كارگاه ساختماني پروژه نصب و در معرض ديد عموم قرار گيرد.

تبصره هشتم (8):

صدور گواهي پايان عمليات ساختماني منوط به انطباق نماي اجرا شده با نماي مصوب است.

تبصره نهم (9):

شهرداري تهران موظف است ظرف مدت يك ماه از زمان ابلاغ اين مصوبه، گردش كار بررسي نما، در كميته‌ها را تهيه و ابلاغ نمايد.

ج) دبيرخانه هماهنگي و نظارت بر كميته‌هاي نما:

اين دبيرخانه در كميسيون معماري و شهرسازي شورا مستقر است و وظايف آن به شرح ذيل است:

-ايجاد هماهنگي ميان ناظرين شورا در كميته‌هاي نما

- بررسي وضعيت و پايش عملكرد كميته‌هاي نما

- ارائه گزارش عملكرد كميته‌ها به شورا

تبصره:

مواردي كه از سوي ناظر شورا گزارش مي‌شود از سوي دبيرخانه مذكور پيگيري خواهد شد.

د) ضوابط ملاك عمل

ضوابط ملاك عمل جهت بررسي طرح نماي بناهاي شاخص و عادي، مقررات ملي ساختمان، طرح‌هاي جامع و تفصيلي شهر تهران، مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، كميسيون ماده پنج و شوراي اسلامي شهر تهران، نشريات سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و كليه‌ي اسناد، قوانين مقررات فرادست حوزه شهرسازي و معماري است.

تبصره يكم (1):

معاونت شهرسازي و معماري موظف است ضوابط طراحي و اجراي نماي بناهاي شاخص، نماي ساختمان‌هاي عمومي و دولتي و همچنين ضوابط طراحي نما ويژه هر يك از مناطق شهر تهران و حوزه‌هاي هويتي ويژه را به همراه شيوه پايش حسن اجراي آن با توجه به اسناد فرادست حداكثر ظرف مدت يك سال پس از ابلاغ اين مصوبه تهيه و جهت سير مراحل تصويب به شورا ارائه نمايد.

تبصره دوم (2):

معاونت شهرسازي و معماري موظف است نسبت به ساماندهي و ارتقا هويت معماري و شهرسازي با الويت ساماندهي سيما و منظر فضاهاي عمومي، ميادين اصلي و مبادي ورودي شهر اقدام نمايد.

ماده پنجم (5) نظارت بر اجرا:

شهرداري تهران ملزم به پيش‌بيني فرآيندي جامع در راستاي نظارت بر حسن اجراي مصوبات كميته‌هاي نما به شرح ذيل مي‌باشد.

1. مسئولين و كارشناسان شهرسازي نواحي با بهره‌گيري از سامانه ناحيه‌محوري ملزم به بازديد سه مرحله‌اي از نحوه اجراي نماهاي مصوب و درج اطلاعات در سامانه مذكور مي‌باشند. نظارت بر حسن اجراي اين موضوع بر عهده شهرداران نواحي است.

2. گزارش اجرايي شدن مصوبات كميته نما حين و بعد از عمليات ساختماني توسط رئيس بازرسي فني منطقه و مسئول شهرسازي نواحي ارائه و پيش از صدور گواهي پايان عمليات ساختماني بايد به تأييد كميته نماي مربوطه برسد.

تبصره يكم (1):

اداره كل معماري و ساختمان، موظف است ظرف مدت شش‌ماه از ابلاغ اين مصوبه، با هماهنگي سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران، نسبت به بازنگري در گزارش‌هاي مرحله‌اي به منظور گنجاندن اصلاحات مورد نظر كميته‌هاي نما در گزارش‌هاي مرحله‌اي ساختماني اقدام نمايد.

تبصره دوم (2):

دبيران كميته‌هاي نما (بناهاي شاخص و بناهاي عادي)، موظف‌اند كليه مصوبات، صورت‌جلسات و گزارش‌هاي كميته‌ها را به دبيرخانه هماهنگي و نظارت بر كميته‌هاي نما ارسال نمايند.

ماده ششم (6) رسيدگي به تخلفات:

1. مالكين ملزم به اجراي نقشه‌هاي مصوب در كميته‌هاي نما و رعايت ساير ضوابط و مقررات مرتبط با نما هستند. در صورت عدم رعايت، تخلف ساختماني ياد شده به كميسيون ماده 100 قانون شهرداري‌ها ارجاع مي‌شود.

2. معاونت شهرسازي و معماري ملزم به اصلاح فرم خلاف ساختماني و درج مورد مربوط به تخلفات نما به عنوان يكي از موارد تخلفات ساختماني است.

3. مهندسين ناظر ملزم به نظارت بر اجراي صحيح مصوبات كميته‌هاي نما از نظر طرح و كيفيت اجرا مطابق نقشه‌هاي مصوب و ارائه گزارش‌هاي مورد نظر هستند. چنانچه مهندس ناظر بر خلاف امر گواهي نمايد و يا تخلف را به موقع به شهرداري اعلام نكند، مشمول تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداري‌ها شده و شهرداري مكلف است مراتب را به سازمان نظام مهندسي ساختمان براي طرح موضوع در شوراي انتظامي اعلام نمايد.

ماده هفتم (7) فرآيند سيستمي:

معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران با همكاري سازمان فناوري و اطلاعات شهرداري مكلف است ظرف مدت شش‌ماه از تاريخ لازم الاجرا شدن اين مصوبه بستر لازم براي انجام سيستمي كليه فرآيندهاي بررسي و رسيدگي به نماها در كميته‌هاي نما را در سامانه شهرسازي فراهم نمايد.

ماده هشتم (8) نحوه‌ي پرداخت حق الزحمه اعضاي كميته‌هاي نما:

1. حق‌الزحمه عضو ناظر كميته‌هاي نما (نماينده شورا) توسط اداره‌كل اداري و اجرايي شورا و از محل اعتبارات شورا پرداخت مي‌شود.

2. حق‌الزحمه آن دسته از اعضاي كميته‌هاي نما كه از كاركنان شهرداري تهران هستند مشروط به آنكه جلسات در خارج از ساعات كاري اداري تشكيل شود در قالب اضافه كار توسط شهرداري قابل پرداخت است.

3. حق‌الزحمه ساير اعضاي كميته‌هاي نما از رديف اعتبار مربوطه در بودجه سنواتي شهرداري تهران قابل پرداخت است.

ماده نهم (9) توجه به وضعيت انضباطي اعضا:

با توجه به اهميت وضعيت انضباطي اعضاي كميته‌هاي نما، عدم حضور هر يك از اعضا در جلسات بايد از 48 ساعت قبل به دبير كميته مربوطه اعلام شود. غيبت بيش از سه جلسه متوالي يا مجموعا شش جلسه در طول يك سال شمسي بدون عذر موجه، موجب سلب عضويت در كميته نما مي‌شود و متخلف با اعلام اداره‌كل معماري و ساختمان، معرفي خواهد شد. تشخيص موجه بودن غيبت عضو ناظر بر عهده‌ي كميسيون معماري و شهرسازي شورا و تشخيص موجه بودن غيبت ساير اعضا بر عهده اداره‌كل معماري و ساختمان است.

تبصره:

در صورتي كه هر يك از اعضاي داراي حق راي در كميته نماي منطقه يا كميته بناهاي شاخص، در پرونده مطرح شده در جلسه، فعاليتي در مقام طراح، ناظر و يا مجري داشته باشد، در رابطه با آن پرونده حق رأي نخواهد داشت. در غير اين صورت متخلف شناخته شده و بر اساس ضوابط و مقررات با آنها برخورد خواهد شد.

ماده دهم (10) انتشار عمومي:

در اجراي مصوبه- ابلاغي به شماره 160/2491/22522 مورخ 1397/08/02 مبني بر «الزام شهرداري تهران به انتشار عمومي اطلاعات شهرسازي» شهرداري تهران مكلف است نماي تأييد شده براي هر پرونده شهرسازي را به صورت سه بعدي رنگي با راهنماي مصالح به كار رفته در آن، در قالب فايل‌هاي تصويري و pdf، به صورت بر خط بر روي نقشه اطلاعات مكاني شهر تهران در اختيار عموم شهروندان قرار دهد.

ماده يازدهم (11) گزارش عملكرد:

شهرداري تهران (اداره‌كل معماري و ساختمان)، موظف است هر شش (6) ماه گزارش عملكرد كميته‌هاي نما را به شورا ارسال نمايد.