ساماندهي نحوه مشاركت شهرداري تهران در برگزاري مراسم مذهبي، ملي و آیین‌هاي سنتي در شهر تهران

مقدمه:
«آيين‌ها» روش‌هايي مؤثر براي تجسم و عينيت بخشيدن به ابعاد سياسي، اجتماعي، فرهنگي و زيبايي‌شناسي زندگي انسان‌ها، اعتقادات و باورهاي او هستند. در جامعه ما به دليل جوهره ديني و اسلامي آن و همچنين قدمت تاريخي و فرهنگي آيين‌ها، اين مراسم و سنن در تار و پود ساختارهاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جامعه رسوخ و نفوذ يافته است، برگزاري مطلوب مراسم و آيين‌هاي ملي و مذهبي در شهرها با توجه به كاركردهاي مثبت فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، رواني نقش آن‌ها در توسعه فرهنگي و اجتماعي به ويژه در كلان‌شهرها ضروري و اجتناب‌ناپذير است و مديريت شهري موظف به تمهيد شرايط و امكانات لازم جهت برگزاري بهينه اين آيين‌ها و مراسم مي‌باشد. شهر محل تجلي و بروز آيين‌ها، رفتارها و منش انساني، اجتماعي و فرهنگي است و شهروند بايد در شهري داراي هويت، مرام و سنت‌هاي مناسب زندگي كند تا از اين امر احساس خوشايندي و رضايت‌مندي داشته باشد. بنابراين مديريت شهري وظيفه دارد احساس تعلق اجتماعي به شهر، طبيعت و زندگي را در شهروندان ايجاد و تقويت نمايد. شوراي شهر و شهرداري در اين ميان محور اصلي حفاظت از منافع و منابع فرهنگي و اقتصادي شهر و شهروندان هستند و حفاظت و توسعه زيرساخت‌هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كه مراسم و آيين‌ها را نيز دربرمي‌گيرد جزئي از وظايف آنها است.

ماده‌واحده:
در اجراي ماده يك‌صد و پنجاه و ششم (156) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران كه بر استفاده از توانمندي‌هاي شوراهاي اسلامي شهر و روستا از طريق الزام آنها به بررسي مشكلات و نارسائي‌هاي فرهنگي و ساماندهي امور فرهنگي و اجتماعي تأكيد دارد همچنين ماده يك‌صد و شصت و دوم (162) اين برنامه كه بر ضرورت شناخت تحولات فرهنگي و ساماندهي فعاليت‌هاي مؤثر بر فرهنگ عمومي جامعه تأكيد مي‌نمايد و خصوصاً بند (ب) اين ماده مبني بر تهيه طرح ساماندهي امور فرهنگي با مشاركت سازمان‌ها و نهادهاي عمومي غيردولتي و با عنايت به وظايف محوله به شوراهاي اسلامي شهر در خصوص شناخت، برنامه‌ريزي و ساماندهي مسائل فرهنگي و اجتماعي مندرج در ماده هفتاد و يكم (71) قانون تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/3/1 و اصلاحات و ملحقات بعدي آن، شهرداري تهران موظف است با همكاري و هماهنگي دستگاه‌ها و سازمان‌هاي ذي‌ربط نسبت به ساماندهي و چگونگي مشاركت شهرداري تهران در برگزاري مراسم ملي، مذهبي و آيين‌هاي سنتي در شهر تهران بر اساس مفاد دستورالعمل به شرح پيوست مربوطه اقدام نمايد.

الف) تعاريف:
با استفاده از منابع و مآخذ موجود، تعاريف اصطلاحات به كار رفته در متن اين مصوبه و دستورالعمل به شرح ذيل مي‌باشند:

1- آيين‌ها: الگوهاي رفتاري هستند كه در زمان‌هاي معين تكرار مي‌شوند و در آنها از نشانه‌ها و نمادها بهره گرفته مي‌شود تا انسان را به انديشيدن و تفكر درباره ارزش و حرمت خود و زندگي اجتماعي و همزيستي با طبيعت برانگيزانند و كيستي و چيستي انسان‌ها را پاسخ دهند و آرمان‌ها و اهداف اجتماعي و زندگي جمعي و مناسبات و روابط ميان شهروندان را تعريف كنند. آيين‌ها، ريشه در فرهنگ، تاريخ، باورها و ارزش‌هاي ديني، فرهنگي و ملي جامعه دارند.

2- مراسم ملي: گردهمايي و تجمع با هدف بزرگداشت و پاسداشت و تجليل از افراد و يادآوري مناسبت‌ها، رويدادها، سنت‌ها و شعائر مهم مربوط به يك ملت در زمان مشخص را كه جنبه و وجهه عمومي داشته باشد «مراسم ملي» گويند.

3- مراسم مذهبي: گردهمايي يا تجمع با هدف بزرگداشت و تجليل از مقام شامخ پيامبر عظيم‌الشان اسلام صل ا... عليه و آله و ائمه اطهار عليهم‌السلام و بزرگان ديني و اعتقادي شامل مناسبت‎هايي همچون ولادت، بعثت، شهادت و يا اعياد، آيين‌ها و شعائر مذهبي و ديني در ايام مشخص كه داراي سابقه تاريخي هستند را مراسم مذهبي گويند.

4- ساماندهي: منظور از ساماندهي در اين مصوبه مجموعه فعاليت‌ها و اقدامات اعم از سياست‌گذاري، طراحي، برنامه‌ريزي و اجرا است كه شهرداري تهران در جهت بهبود و ارتقاء كمي و كيفي برگزاري مراسم و آيين‌هاي ملي، مذهبي و سنتي در شهر تهران با همكاري و هماهنگي با ديگر مراجع ذي‌صلاح به انجام مي‌رساند.

ب) كاركردهاي مراسم و آيين‌ها:
كاركردهاي مراسم و آيين‌هاي منظور در اين مصوبه و دستورالعمل به شرح ذيل مي‌باشند:

1- كاركرد مذهبي: تقويت ارزش‌هاي ديني و اسلامي، گرامي‌داشت مقام پيامبر عظيم‌الشان اسلام صل ا... عليه و آله و ائمه اطهار سلام ا... عليهم و بزرگان ديني و اعتقادي و تقويت روحيه مودت و دوستي نسبت به آنان، تقويت همگرايي و مشاركت در برنامه‌هاي ديني و اسلامي.

2- كاركرد فرهنگي: تقويت ارزش‌هاي مثبت فرهنگي و اجتماعي، ارتقاء فرهنگ عمومي جامعه، تقويت حس مشاركت، همدلي و تعلق بين شهروندان، تقويت روحيه جمع‌گرايي و نظم جمعي.

3- كاركرد اجتماعي: تقويت انسجام و همبستگي اجتماعي، تحكيم هويت ملي و اجتماعي و وحدت ملي، بسط روابط صميمانه در عرصه عمومي جامعه، ايجاد پيوند بين سنت‌ها و آداب نسل قديم و نسل جديد.

4- كاركرد رواني: تقويت روحيه اعتماد و مسئوليت‌پذيري، ايجاد الفت و انس بين شهروندان، آزادسازي سالم هيجانات و عواطف.

5- كاركرد اقتصادي: تبادل كالا و خدمات مانند هديه گرفتن، هديه دادن، نذورات و خيرات، جذب گردشگران و كاهش هزينه‌هاي ناشي از افزايش حس تعلق و مشاركت شهروندان در امور شهر.

6- كاركرد پيشگيرانه: از ناهنجاري‌ها و تبعات منفي و سوء در جامعه در زمينه‌هاي ديني، فرهنگي و اجتماعي و ... .

7- كاركرد زيبايي‌شناختي: زيباسازي و تزئين فضاها و سيماي بصري شهر.

ج) كميته راهبردي
به منظور سياست‌گزاري و برنامه‌ريزي در برگزاري مراسم و آيين‌هاي ملي و مذهبي توسط شهرداري تهران كميته راهبردي برگزاري مراسم مذهبي، ملي و آيين‌هاي سنتي با شركت افراد به شرح ذيل تشكيل مي‌شود:

1- معاون فرهنگي، اجتماعي شهرداري تهران به عنوان رئيس كميته

2- معاون خدمات شهري شهرداري تهران

3- نماينده تام‌الاختيار شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي با معرفي بالاترين مقام اجرايي اين شورا

4- مديرعامل سازمان زيباسازي شهرداري تهران

5- يك نفر از كارشناسان و متخصصان هنر و زيباشناسي شهري با معرفي شهردار تهران و تأييد شوراي اسلامي شهر تهران

تبصره يكم (1): كميته مذكور مي‌تواند به منظور ايجاد هماهنگي از ديگر حوزه‌هاي اجرايي مرتبط در شهرداري و يا ديگر دستگاه‌هاي اجرايي ذي‌ربط جهت شركت در جلسات دعوت به عمل آورد.

د) وظايف كميته راهبردي

1- انجام هماهنگي، به منظور ايجاد انسجام و وحدت رويه در بخش‌هاي مختلف شهرداري تهران كه با موضوع برگزاري مراسم مرتبط مي‌باشند.

2- شناسايي، طبقه‌بندي و اولويت‌بندي مراسم و آيين‌هاي مذهبي و ملي و تنظيم تقويم اجرايي ساليانه در خصوص مناسبت‌هاي مذكور مطابق شاخص‌هاي ذيل:

2-1- ميزان جمعيت مخاطب

2-2- جايگاه مذهبي و فرهنگي

2-3- جايگاه تاريخي و ملي

2-4- جايگاه موضوعي مناسبت‌هاي بين‌المللي، ارتباط و تعامل آن‌ها با ارزش‌هاي فرهنگي و اجتماعي كشور

2-5- توجه به جايگاه موضوعي مناسبت‌ها در ارتقاء ارزش‌هاي فرهنگي و تقويت هنجارهاي اجتماعي

3- ارائه گزارش عملكرد از طريق شهرداري تهران به شوراي اسلامي شهر تهران هر شش (6) ماه يك بار.

4- حمايت، همكاري و هماهنگي با تشكل‌هاي غير دولتي و تلاش در جهت جذب مشاركت‌هاي مردمي.

5- برنامه‌ريزي به منظور حفظ اماكن و فضاهاي فرهنگي مرتبط با موضوع و در صورت لزوم ايجاد فضاهاي جديد.

6- به‌كارگيري قوه خلاقيت و نوآوري در ارائه طرح‌هاي جديد و بازنگري در نحوه عملكرد گذشته به منظور ارتقاء كيفي پيام‌هاي فرهنگي، مذهبي، هنري و اجتماعي در برگزاري مراسم.

7- تهيه دستورالعمل‌هاي لازم در خصوص شناسايي، طبقه‌بندي، اولويت‌بندي مراسم و ساير دستورالعمل‌هاي اجرايي لازم در تمامي مقياس‌هاي جغرافيايي شهري اعم از محله، ناحيه، منطقه و كلان‌شهر حداكثر ظرف مدت سه ماه از تاريخ ابلاغ اين مصوبه.

تبصره يكم (1): هرگونه تصميم‌گيري در موارد خاص، در برگزاري مراسم ديگر بر عهده كميته مذكور است.

تبصره دوم (2): سياست‌ها و برنامه‌هاي مصوب كميته راهبردي بايد در جهت ارتقاء مشاركت‌هاي مردمي و تشكل‌هاي گروه‌هاي داوطلب بوده و به گونه‌اي باشد كه موجب كم شدن فرصت مشاركت‌هاي داوطلبانه مردمي و خودجوش اقشار گروه‌هاي مختلف مردم در برگزاري مراسم فوق نگردد.

تبصره سوم (3): سياست‌ها و برنامه‌هاي اجرايي كميته راهبردي بايد در راستاي سياست‌ها، خط مشي‌هاي كلي نظام و بنا به موضوع فعاليت هماهنگ با سياست‌ها و برنامه‌هاي ديگر مراجع ذي‌صلاح از جمله شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي باشد.

هـ : اجرا:
مسئوليت اجراي سياست‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي اعلام شده توسط كميته راهبردي در برگزاري مراسم مذهبي ملي و آيين‌هاي سنتي بر عهده معاونت فرهنگي، اجتماعي شهرداري تهران مي‌باشد.

تبصره يك (1): شهرداري تهران موظف است در اجراي برنامه‌هاي مرتبط با مراسم مذكور نسبت به تدوين دستورالعمل اجرايي مشخص در تمامي مقياس‌هاي جغرافياي شهري اعم از محله، ناحيه، منطقه و كلان‌شهر تهران اقدام نمايد.

تبصره دو (2): كليه واحدها، سازمان‌ها و شركت‌هاي تابعه شهرداري تهران موظفند از تاريخ ابلاغ اين مصوبه و دستورالعمل‌ها و آيين‌نامه‌هاي مربوط وفق مفاد آن‌ها در چارچوب مقررات مربوط اقدام نمايند و هرگونه اقدام خارج از برنامه‌هاي اعلامي كميته راهبردي غيرموجه مي‌باشد.